Zaterdag 4 mei 2013: Herdenken bij de NO

04-05-13, 13:54 Geschreven door Pieter Jongsma

Vanavond staat de NOS volgens traditie uitgebreid stil bij de Nationale Herdenking in de Nieuwe Kerk en bij het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam. Dit is de eerste officiële gelegenheid waarbij de kersverse koning en koningin aanwezig zijn. Bijzonder onderdeel van de herdenkingsprogrammering is dit jaar de documentaire ‘De kinderen van Birnbaum’ (20.24 uur, Nederland 2). Deze film is het aangrijpende verhaal van de Joodse familie Birnbaum, die in 1939 in Kamp Westerbork terecht kwam. Toen de oorlog uitbrak ontfermden vader en moeder Birnbaum zich over de Joodse kinderen die zonder hun ouders het kamp binnenkwamen. Zo ontstond een weeshuisbarak in het kamp: barak 35.  De documentaire is aansluitend aan de rechtstreekse uitzending van de Nationale Herdenking te zien op Nederland 2. Om 17.00 uur zendt de NOS de documentaire ‘Sprekende beelden, blijvende herinneringen’ uit.

NOS Nationale Herdenking 2013
In deze uitzending onder meer een rechtstreeks verslag van de Dodenherdenking bij het Nationaal Monument op de Dam. Tijdens de Nationale Herdenking worden de Nederlandse burgers en militairen herdacht die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. De ceremonie op de Dam wordt zoals gebruikelijk voorafgegaan door de herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk, waar dit jaar NOS-journaliste Pauline Broekema de 4 mei-lezing  'Geef mij onze klei maar!'  zal houden. Broekema: “Voor mij gaat het op 4 mei om de Tweede Wereldoorlog. Die oorlog heeft mijn familie die in het verzet zat gevormd en mij dus ook. Op 5 mei vier ik waar het in mijn werk als journalist over gaat: eigenwijs kunnen zijn, voor je eigen mening kunnen uitkomen, onrecht aan de kaak kunnen stellen.” Broekema heeft een boek geschreven over het vooroorlogs Joodse leven in de mediene (‘Benjamin, een verzwegen dood’ ). Generaal buiten dienst Peter van Uhm zal een toespraak houden op de Dam.

Van de jaarlijkse Dodenherdenking op het terrein van voormalig Kamp Westerbork is ook een impressie te zien. Joost Karhof ontvangt daar kinderboekenschrijfster Martine Letterie, die verschillende boeken heeft geschreven over kinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De Kinderen van Birnbaum
De kinderen van Birnbaum is een documentaire over het moedige echtpaar Birnbaum, Otto en Hennie. Tijdens de oorlog vingen zij kinderen op die zonder hun ouders in de kampen verbleven. Het echtpaar kwam als Duits-Joodse vluchteling naar Nederland. Hun oudste dochter Sonni werd op de trein gezet, samen met haar twee broers en twee zusjes. Later volgde moeder Birnbaum met het pasgeboren broertje en tenslotte vader. Al in 1939 kwam het gezin in Kamp Westerbork terecht, dat toen een opvangkamp was voor Joodse vluchtelingen uit Duitsland. Na de bezetting maakten de nazi’s er een concentratiekamp van. Het echtpaar Birnbaum ontfermde zich al gauw over de Joodse kinderen die zonder ouders in het kamp arriveerden. Er ontstond een weeshuisbarak in het kamp, barak 35, waarvan zij de leiding kregen. Met grote verbetenheid probeerden de Birnbaums de kinderen voor transport naar de concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland en Polen te behoeden. Hun eigen kinderen werkten mee voor zover ze daarvoor de leeftijd hadden. In de documentaire verwoordt oudste dochter Sonni het mooi: “Mijn ouders zeiden: jullie hebben jullie ouders nog, deze kinderen hebben helemaal niets meer, daarom moeten we juist voor hen zorgen.”

In maart 1944 moest het hele gezin Birnbaum op transport naar Bergen-Belsen, een kamp waar vele duizenden gevangenen door honger en ziektes overleden. Ook daar ontfermden ze zich al snel over de kinderen die door de kampleiding geen betere behandeling kregen dan de volwassen gevangenen. Omdat veel volwassenen stierven, raakten kinderen hun ouders kwijt. Ook in deze hel beschermden de Birnbaums kleine kinderen zo goed als ze konden. In april 1944 werden de gevangenen uit Bergen-Belsen op verschillende treinen gezet. De trein met de Birnbaums, werd in Tröbitz door de Russen bevrijd. In Nederland moesten ze de weeskinderen die ze op hun reis hadden meegenomen afstaan, maar al snel kwamen er nieuwe weeskinderen onder hun hoede. Toen ze uiteindelijk in Bussum een huis toegewezen kregen, werd ook dat een thuis voor veel kinderen die na de oorlog hun ouders niet meer terugzagen. Met hun zes kinderen en tientallen weeskinderen woonden ze als ‘gezin’ tot de jaren ’50 in Bussum. Toen vertrokken ze naar Israël, waar ze tot ver in de jaren ’80 leefden. Alle kinderen Birnbaum leven nog en zijn in de documentaire te zien. Ook twee opvangkinderen vertellen hun verhaal.

Programma-informatie vrijdag 4 mei:
NOS Nationale Herdenking 2013
18.45- 20.24 uur, Nederland 2 en NOS.nl*
Presentatie: Jeroen Overbeek en Joost Karhof

* De herdenking op de Dam wordt gelijktijdig (van 19.50 tot ca.20.25 uur) uitgezonden op Nederland 1, Nederland 3 en BVN (de publieke zender voor Nederlandstaligen in het buitenland).

De Kinderen van Birmbaum
Regie: Mélinde Kassens
Redactie: Esmeralda Böhm
20.27-21.01 uur, Nederland 2

Sprekende beelden, blijvende herinneringen'
Duizenden oorlogsmonumenten in Nederland herinneren aan de Tweede Wereldoorlog. Achter ieder van deze monumenten gaan bijzondere verhalen schuil. In opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei zijn tientallen van deze verhalen op film vastgelegd.